رایحه‌ها را چطور حس می کنیم؟ نحوه حس کردن رایحه

هر رایحه‌ای که حس می‌‌کنیم، روایتی دارد؛ درست مانند ما انسان‌‌‌ها که هر یک داستان ناگفته خود را داریم! حتماً شما هم تجربه داشته‌اید که با حس کردن رایحه ای خاص، به یک خاطره دعوت شدید و اتفاق یا شخص خاصی را به یاد آورده‌اید؛ این معجزه رایحه‌هاست! اما این معجزه چگونه و طی چه فرایندی اتفاق می‌افتد؟ چرا با استشمام رایحه‌ای خاص، خاطرات در ذهن ما جان می‌گیرند و زنده می‌شوند؟ ما هر روز رایحه‌های متنوعی استشمام می‌کنیم؛ بوی گل، خاک باران خورده، عطر غذاها و… اما حتماً حیرت‌زده می‌شوید اگر بدانید چه فرایند پیچیده‌ای پشت حس بویایی ما وجود دارد.

حس بویایی به زبان ساده، فعال شدن گیرنده‌های بویایی در اثر تماس با هزاران مولکول کوچک است. اما داستان چیزی فراتر از این‌هاست.

اینکه بگوییم به کمک بینی رایحه‌ها را استشمام می کنیم، به 2 دلیل مهم اشتباه است:

• اولا، بینی فقط محل قرارگیری گیرنده‌های بویایی است و این مغز ماست که اطلاعات را ذخیره کرده و به ما می‌گوید که در حال استشمام چه رایحه‌ای هستیم!
• ثانیاً نباید تاثیر حس چشایی را در این فرایند دست کم گرفت.

جالب است بدانید که اطلاعات رایحه‌ها تنها از طریق بینی به مغز منتقل نمی‌شوند، بلکه بخارات حاوی مولکول‌های معطر به کمک زبان به سمت حفره بینی هدایت می‌شوند. در نهایت رایحه‌ای که حس می‌کنیم را باید مدیون سیگنال‌های الکتریکی باشیم که مغز ارسال می‌کند.

داستان درک کردن رایحه‌ها از پشت بینی آغاز می‌شود. اگر گیرنده‌های بویایی و مولکول‌های شیمیایی هر رایحه را همچون پازلی در نظر بگیریم، هر گیرنده تنها در کنار یک مولکول قرار می‌گیرد و فعال می‌شود. تصور کنید که مولکول‌های شیمیایی و گیرنده‌های بویایی همچون قفل و کلید هستند؛ همانطور که هر قفل تنها با کلید مخصوص به خود باز می شود، هر مولکول شیمیایی نیز گیرنده بویایی خاصی را فعال می‌کند.

به محض اینکه رایحه‌ای تشخیص داده می‌شود، سیگنالی به سمت منطقه تجزیه و تحلیل بو (لب بویایی) در مغز حرکت می‌کند. در اینجاست که پیامی از این بخش از مغز به قسمتی که احساسات، حافظه و یادگیری را کنترل می‌کند، انتقال داده می‌شود.

در نهایت، این قسمت از مغز اطلاعات مربوط به رایحه‌ها را ثبت می‌کند. به دلیل ثبت این اطلاعات است که با استشمام رایحه‌ای خاص، آن را می‌شناسیم و برای ما آشنا به نظر می‌رسد.  بنابراین یک رایحه در ذهن ما همچون اثر انگشتی منحصر‌به‌فرد به ثبت می‌رسد و با هر بار استشمام آن، خاطرات در ذهن ما جان می‌گیرند.

تا به حال فکر کرده‌اید چرا از استشمام بوی گل‌ها لذت می‌بریم و بوی زباله برای ما آزاردهنده است؟ ذهن چگونه تعیین می‌کند که برخی از رایحه‌ها لذت‌بخش و برخی دیگر ناخوشایند هستند؟

کلید حل این معما غرایر ماست؛ رایحه‌ها روایت‌گر فعالیت های محیط هستند و در رابطه با خطرات پیش رو به ما هشدار می‌دهند. حس بویایی همچون مادری است که کودک خود را از انجام کاری که به او آسیب می‌رساند، منع می‌کند.

به عنوان مثال هنگامی که تخم مرغ می‌گندد، بوی فوق‌العاده نامطبوع آن به ما هشدار می‌دهد. زیرا باکتری‌ها شروع به تکثیر و تخریب پروتئین‌های تخم مرغ کرده و به دنبال آن ماده شیمیایی سمی آزاد می‌شود که باعث مسمویت خواهد شد.

این موضوع درباره رایحه‌های مطبوع نیز صدق می‌کند. ذهن ما تبحر زیادی در ثبت تجربیات خوب و بد دارد. تصور کنید غذای مورد علاقه خود را بو می کنید؛ بوی مطبوع آن، فردی را که آن غذا را برای شما آماده کرده است، یادآوری می‌کند. با یادآوری آن شخص، ذهن شروع به ترشح مواد شیمیایی می‌کند که حس خوبی به شما می‌دهد.

بنابراین فلسفه رایحه‌های خوب و بد در ذهن ما نه تنها به غرایز، بلکه به تجربیات ما در طول زندگی نیز بستگی دارد.

تحقیقات در مورد حس کردن رایحه آنچنان پیچیده و حیرت‌انگیز است که کاشفان این فرایند یعنی ریچارد آکسل و لیندا باک را به سمت دریافت جایزه نوبل پزشکی در سال 2004 هدایت کرد.

این دو محقق متوجه شدند که نزدیک به 3% از ژن‌های ما انسان‌ها را اطلاعات مربوط به حس بویایی تشکیل می‌دهد. به لطف همین ژن‌هاست که گیرنده‌های بویایی در بینی شکل می‌گیرند.

نقش پررمز و راز رایحه‌ها در زندگی ما پیچیده‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم. جالب است بدانید که رایحه‌ها بر احساسات ما تاثیر می‌گذارند. احساس تنفر، غم، شادی، وابستگی و عشق همه با رایحه‌ها در ارتباط هستند. این موضوع را با بررسی یک نمونه بیشتر توضیح خواهیم داد.

رایحه آرامش بخش نوزاد

اگر شما هم شیفته بوی نوزاد هستید، باید بدانید که وجود این رایحه نیز علت خاصی دارد. این رایحه دوست‌داشتنی بخشی از غده تالاموس مغز مادر را فعال کرده و باعث برقراری پیوندی عاطفی میان مادر و نوزاد می‌شود. حتی برخی از محققان در حال بررسی تاثیر بوی نوزاد بر درمان بیماران مبتلا به افسردگی هستند. رایحه‌ای که به طور ژنتیکی تولید شده و سبب بیدار شدن حس مادرانه و برقراری پیوندی ناگسستنی بین مادر و نوزاد می‌شود.

ما حس بویایی را از انسان‌های اولیه به ارث برده‌ایم و این قدرت، در مقایسه با سایر موجودات، طی روند تکامل ما ضعیف و ضعیف‌تر شده است.

البته دلیل این موضوع نیز کاملا مشخص است. مغز ما حواس دیگری همچون بینایی را در اولویت قرار داده است؛ قدرتی که توانایی بیشتری به ما برای ادامه حیات می‌دهد.

همه راز و رمزهای مربوط به حس زیبا و در عین حال پیچیده بویایی هنوز کشف نشده‌اند و با وجود پیشرفت‌های چشمگیر همچنان در دنیایی از ابهامات و ناشناخته‌ها زندگی می‌کنیم. محققان همچنان در مورد تعداد رایحه‌هایی که یک انسان می‌تواند آن را درک کند، سردرگم هستند.

توانایی تشخیص تعداد بیشتری از رایحه‌ها درست مانند برخورداری از گوش موسیقیایی یک هدیه الهی است! البته این موضوع به معنای محدودیت مغز نیست؛ ما می‌توانیم مغز را آموزش دهیم که طیف وسیعی از رایحه‌ها را در مدت زمان کوتاهی تشخیص دهد. روش انجام این کار نیز ساده است:

برقراری ارتباط میان رایحه‌ها با خاطرات و افکار…

به این ترتیب تعداد رایحه‌هایی که ذهن ما می‌تواند آنها را تشخیص داده و به خاطر بسپارد، بی‌شمار است. به عنوان مثال عطارها مغز خود را برای یادگیری رایحه‌های متنوع آموزش می دهند و حتی با گذشت زمان این کار را با سرعت بیشتری انجام می دهند.

البته فروشندگان عطر و ادکلن نیز مثالی از افرادی هستند که می توانند عطرهایی با رایحه متنوع را به خاطر بسپارند.

مغز ما طی فرایندی استثنائی رایحه‌ها را تشخیص داده و آنها را ثبت می‌کند. به همین خاطر است که انسان می‌تواند هزاران رایحه مختلف را استشمام کرده و پس از ثبت در ذهن، مجددا آنها را یادآوری کند.

بنابراین دفعه بعد که رایحه شیرینی را استشمام می‌کنیم و خاطرات خانه مادربزرگ و شیرینی‌های خوش طعم او را به خاطر می‌آوریم، به خوبی می دانیم که چه فرایندی در مغز ما اتفاق افتاده است.

رایحه‌های جدید را به زندگی خود دعوت کنید، خاطره بسازید و به معنای واقعی زندگی کنید!